Vi phạm trung thực, thiện chí: Văn bản công chứng có hiệu lực?
Hủy văn bản công chứng khi vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí là vấn đề ngày càng được đặt ra trong thực tiễn giải quyết tranh chấp dân sự, nhất là đối với các hợp đồng liên quan đến nhà đất và tài sản có giá trị lớn. Dù văn bản đã được công chứng và có hiệu lực về mặt hình thức, nhưng nếu quá trình xác lập giao dịch tồn tại hành vi gian dối, che giấu thông tin quan trọng hoặc lợi dụng sự thiếu hiểu biết của bên còn lại, thì nguyên tắc trung thực, thiện chí đã bị xâm phạm. Trong những trường hợp này, pháp luật cho phép Tòa án xem xét tuyên bố giao dịch vô hiệu, kéo theo hệ quả hủy bỏ văn bản công chứng. Bài viết phân tích rõ căn cứ pháp lý và cách tiếp cận của Tòa án đối với dạng vi phạm này.
1. Nguyên tắc trung thực, thiện chí trong giao dịch dân sự
Nguyên tắc trung thực, thiện chí là nền tảng của toàn bộ pháp luật dân sự. Khoản 3 Điều 3 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Cá nhân, pháp nhân phải xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự một cách trung thực, thiện chí”.
Nguyên tắc này yêu cầu các bên trong giao dịch phải cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, không được che giấu sự thật hoặc tạo lập tình huống gây hiểu lầm cho bên kia. Trong hoạt động công chứng, nguyên tắc trung thực, thiện chí còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi công chứng viên chỉ có thể xác nhận ý chí tự nguyện và tính hợp pháp dựa trên thông tin do các bên cung cấp.
2. Vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí có làm hợp đồng công chứng vô hiệu không?
Không phải mọi hành vi thiếu trung thực đều dẫn đến vô hiệu giao dịch. Tuy nhiên, khi vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí làm sai lệch ý chí của bên còn lại hoặc làm cho giao dịch không thể được xác lập một cách tự nguyện, thì đây là căn cứ để tuyên bố giao dịch vô hiệu.
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một trong các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự là ý chí tự nguyện của các bên. Khi ý chí này bị tác động bởi hành vi gian dối, che giấu thông tin quan trọng, thì giao dịch không còn đáp ứng điều kiện có hiệu lực, dù đã được công chứng.
3. Căn cứ pháp lý để hủy văn bản công chứng do vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí
Việc hủy văn bản công chứng trong trường hợp này được xác lập trên các căn cứ pháp lý sau:
Khoản 3 Điều 3 Bộ luật Dân sự 2015: nguyên tắc trung thực, thiện chí
Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015: điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015: giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối
Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015: hậu quả pháp lý của giao dịch vô hiệu
Điều 5 Luật Công chứng 2024: hiệu lực của văn bản công chứng
Trong nhiều trường hợp, hành vi vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí chính là nền tảng của hành vi lừa dối, dẫn đến việc giao dịch bị vô hiệu và văn bản công chứng bị hủy bỏ.
4. Dấu hiệu thực tiễn để xác định vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí
Trong thực tiễn xét xử, Tòa án thường căn cứ vào tổng hợp nhiều yếu tố để đánh giá hành vi vi phạm, bao gồm:
Che giấu thông tin pháp lý quan trọng liên quan đến đối tượng giao dịch
Cung cấp thông tin sai lệch hoặc không đầy đủ cho bên còn lại
Lợi dụng sự thiếu hiểu biết, hoàn cảnh khó khăn của bên kia
Thiết lập điều khoản bất lợi mà không giải thích rõ ràng
Ví dụ minh họa: “Bên chuyển nhượng biết rõ tài sản đang có tranh chấp nhưng không thông báo, vẫn ký hợp đồng công chứng với bên nhận chuyển nhượng. Tòa án xác định hành vi che giấu thông tin quan trọng này vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc trung thực, thiện chí và tuyên hợp đồng vô hiệu”.
>>> Xem thêm: Khiếu nại thế nào nếudịch vụ làm sổ đỏ làm sai thông tin?
5. Mối quan hệ giữa vi phạm nguyên tắc trung thực và hành vi lừa dối
Cần phân biệt rằng, vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí không phải lúc nào cũng đồng nhất với lừa dối. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, hành vi lừa dối chính là biểu hiện nghiêm trọng nhất của việc vi phạm nguyên tắc này.
Khi hành vi thiếu trung thực đạt đến mức làm cho bên kia hiểu sai bản chất giao dịch, thì Tòa án có thể áp dụng Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015 để tuyên bố giao dịch vô hiệu do bị lừa dối, đồng thời hủy văn bản công chứng tương ứng.
Khi văn bản công chứng bị hủy do vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí, hậu quả pháp lý được áp dụng theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015:
Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu
Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận
Bên vi phạm phải bồi thường thiệt hại nếu gây ra tổn thất
Ngoài ra, nếu hành vi vi phạm có dấu hiệu trục lợi, chiếm đoạt hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng, thì còn có thể bị xem xét trách nhiệm pháp lý khác theo quy định pháp luật.
7. Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi vi phạm nguyên tắc trung thực, thiện chí là hệ quả tất yếu nhằm bảo vệ giá trị cốt lõi của giao dịch dân sự: sự tự nguyện và ngay thẳng giữa các bên. Công chứng không thể hợp pháp hóa những hành vi gian dối hoặc che giấu sự thật. Việc tôn trọng nguyên tắc trung thực, thiện chí ngay từ giai đoạn xác lập hợp đồng không chỉ giúp giao dịch bền vững mà còn là cách tốt nhất để phòng ngừa tranh chấp và rủi ro pháp lý.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
