Không có quyền định đoạt tài sản: Hủy văn bản công chứng?
Trong thực tiễn giao dịch dân sự, đặc biệt là các giao dịch về nhà đất, tài sản có đăng ký, không ít trường hợp văn bản công chứng đã được ký và chứng nhận nhưng sau đó bị yêu cầu hủy bỏ do phát hiện tài sản giao dịch không thuộc quyền định đoạt hợp pháp của bên ký kết. Đây là rủi ro pháp lý nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu lực giao dịch và quyền lợi của các bên liên quan.
Bài viết dưới đây phân tích căn cứ hủy văn bản công chứng khi tài sản không thuộc quyền định đoạt của bên ký, dựa trên quy định pháp luật hiện hành và thực tiễn áp dụng.
>>> Xem thêm: Bạn sẽ được hướng dẫn tận tâm khi làm thủ tục tại phòng công chứng.
1. Hủy văn bản công chứng do tài sản không thuộc quyền định đoạt là gì?
C
Hủy văn bản công chứng khi tài sản không thuộc quyền định đoạt của bên ký là việc Tòa án tuyên bố văn bản công chứng không còn giá trị pháp lý, do tại thời điểm giao kết, người ký hợp đồng không có quyền chiếm hữu, sử dụng hoặc định đoạt đối với tài sản theo quy định của pháp luật.
Quyền định đoạt là một trong ba quyền năng cơ bản của chủ sở hữu tài sản, bao gồm:
Quyền chiếm hữu
Quyền sử dụng
Quyền định đoạt
Nếu bên ký hợp đồng không phải chủ sở hữu, không được ủy quyền hợp pháp, hoặc bị hạn chế quyền định đoạt, thì giao dịch được xác lập là trái pháp luật, dù đã được công chứng.
2. Căn cứ pháp lý hủy văn bản công chứng khi tài sản không thuộc quyền định đoạt
2.1. Căn cứ từ Bộ luật Dân sự
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự có hiệu lực khi:
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp;
Chủ thể có quyền xác lập giao dịch đối với tài sản;
Mục đích, nội dung không vi phạm điều cấm của luật.
Trường hợp người ký hợp đồng không có quyền định đoạt tài sản, giao dịch vi phạm điều kiện về chủ thể, dẫn đến vô hiệu.
Ngoài ra, Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
Giao dịch dân sự vô hiệu khi vi phạm điều cấm của luật.
Trong đó, việc chuyển nhượng, thế chấp, tặng cho tài sản không thuộc quyền định đoạt là hành vi bị pháp luật cấm.
2.2. Căn cứ từ Luật Công chứng
Theo Điều 7 và Điều 40 Luật Công chứng 2014, công chứng viên có nghĩa vụ:
Kiểm tra tính hợp pháp của đối tượng giao dịch;
Xác minh quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt của bên yêu cầu công chứng.
Nếu sau này phát hiện tài sản giao dịch không thuộc quyền định đoạt của bên ký, thì văn bản công chứng đã vi phạm điều kiện có hiệu lực, là căn cứ để Tòa án hủy văn bản công chứng theo Điều 52 Luật Công chứng 2014.
>>> Xem thêm: Sự chuyên nghiệp, tận tâm và chính xác là lý do khách hàng tin tưởng dịch vụ làm sổ đỏ tại Hà Nội nhiều năm liền.
3. Các trường hợp phổ biến dẫn đến hủy văn bản công chứng do không có quyền định đoạt
3.1. Ký hợp đồng khi tài sản là tài sản chung nhưng thiếu sự đồng ý
Ví dụ:
Nhà đất là tài sản chung vợ chồng, nhưng chỉ một người ký hợp đồng;
Tài sản là di sản thừa kế chưa phân chia, nhưng một người tự ý chuyển nhượng.
Trong các trường hợp này, bên ký không có toàn quyền định đoạt, giao dịch có nguy cơ bị tuyên vô hiệu.
3.2. Ký hợp đồng đối với tài sản đang bị hạn chế quyền định đoạt
Các trường hợp hạn chế quyền định đoạt bao gồm:
Tài sản đang bị kê biên thi hành án;
Tài sản đang bị phong tỏa, tạm giữ;
Tài sản đang là đối tượng tranh chấp tại Tòa án.
Việc ký kết hợp đồng công chứng trong các trường hợp trên là trái pháp luật, dù thông tin chưa được cập nhật đầy đủ trên hồ sơ địa chính.
3.3. Người ký không phải chủ sở hữu hợp pháp
Ví dụ:
Giấy chứng nhận đứng tên người khác;
Giấy chứng nhận đã bị hủy, thu hồi;
Người ký chỉ là người quản lý, giữ hộ tài sản nhưng không có giấy ủy quyền hợp pháp.
Trong các trường hợp này, người ký không có quyền định đoạt, nên văn bản công chứng không đảm bảo giá trị pháp lý.
4. Ví dụ minh họa thực tế về hủy văn bản công chứng
Ví dụ thực tế:
Ông A ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho bà B tại Văn phòng công chứng X. Sau khi ký, bà B làm thủ tục sang tên thì phát hiện thửa đất là tài sản chung của ông A và bà C (vợ hợp pháp), được hình thành trong thời kỳ hôn nhân nhưng bà C không ký hợp đồng, không ủy quyền.
Tòa án xác định:
Ông A không có toàn quyền định đoạt tài sản;
Hợp đồng chuyển nhượng vi phạm điều kiện về chủ thể;
Văn bản công chứng được lập trên cơ sở giao dịch vô hiệu.
Kết quả: Tòa án tuyên hủy văn bản công chứng, hợp đồng không có hiệu lực, các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
Khi hủy văn bản công chứng do tài sản không thuộc quyền định đoạt của bên ký, hậu quả pháp lý bao gồm:
Văn bản công chứng không còn giá trị pháp lý kể từ thời điểm ký;
Giao dịch bị xác định là vô hiệu;
Các bên hoàn trả cho nhau tài sản, tiền đã nhận;
Bên có lỗi có thể phải bồi thường thiệt hại;
Công chứng viên có thể bị xem xét trách nhiệm nghề nghiệp nếu vi phạm nghiêm trọng quy trình xác minh.
6. Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi phát hiện tài sản giao dịch không thuộc quyền định đoạt của bên ký là hệ quả tất yếu khi giao dịch không đáp ứng điều kiện về chủ thể theo Bộ luật Dân sự. Việc công chứng không làm hợp pháp hóa một giao dịch trái pháp luật.
Các bên cần kiểm tra kỹ quyền sở hữu và quyền định đoạt trước khi ký;
Công chứng viên phải thẩm tra chặt chẽ hồ sơ pháp lý tài sản;
Người nhận chuyển nhượng không nên chỉ tin vào hình thức công chứng mà bỏ qua bản chất pháp lý của tài sản.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
