Công chứng hợp đồng ở nhờ có bắt buộc không? Căn cứ pháp luật
Trong đời sống hàng ngày, việc ở nhờ nhà hoặc đất là tình huống phổ biến, nhất là trong quan hệ gia đình, bạn bè, người quen. Tuy nhiên, không ít trường hợp đã phát sinh tranh chấp khi các bên không rõ ràng về quyền và nghĩa vụ. Một trong những thắc mắc thường gặp là: Công chứng hợp đồng ở nhờ bắt buộc hay không? Bài viết dưới đây sẽ phân tích dựa trên các quy định pháp luật mới nhất, giúp bạn hiểu rõ hơn để tránh rủi ro pháp lý.
Bộ luật Dân sự 2015: Từ Điều 494 đến Điều 499 quy định về hợp đồng mượn tài sản. Việc “ở nhờ” nhà, đất được coi là một dạng hợp đồng mượn tài sản, theo đó bên mượn được sử dụng tài sản mà không phải trả tiền, và phải trả lại khi hết hạn hoặc đạt mục đích.
Luật Nhà ở 2023 (có hiệu lực từ 01/01/2025): Điều 177 quy định rõ quyền của chủ sở hữu trong việc cho mượn, cho ở nhờ nhà ở.
Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025): công nhận quyền của người sử dụng đất được cho mượn, cho ở nhờ đất trong phạm vi quyền hợp pháp của họ.
Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2018): quy định các trường hợp giao dịch bắt buộc công chứng.
Như vậy, hợp đồng ở nhờ được pháp luật công nhận nhưng không phải lúc nào cũng bắt buộc phải công chứng.
2. Công chứng hợp đồng ở nhờ bắt buộc trong trường hợp nào?
2.1 Trường hợp không bắt buộc công chứng
Theo quy định hiện hành, hợp đồng mượn tài sản nói chung không thuộc diện bắt buộc phải công chứng hoặc chứng thực. Nếu việc ở nhờ chỉ mang tính tạm thời, trong phạm vi gia đình hoặc bạn bè, thì các bên có thể thỏa thuận miệng hoặc lập văn bản đơn giản.
Ví dụ: Cha mẹ cho con ở nhờ trong căn nhà để học tập trong 2 năm → không cần công chứng.
2.2 Trường hợp nên công chứng để tránh tranh chấp
Tuy không bắt buộc, nhưng việc công chứng hợp đồng ở nhờ là cần thiết trong những tình huống sau:
Ở nhờ trên đất hoặc nhà trong thời gian dài.
Người ở nhờ xây dựng công trình trên đất (nhà ở, xưởng, cửa hàng).
Tài sản có nhiều đồng sở hữu (ví dụ đất là tài sản chung của cha mẹ và các con).
Chủ sở hữu muốn có bằng chứng pháp lý chắc chắn để phòng ngừa tranh chấp.
Ví dụ: Con trai ở nhờ đất của cha mẹ và xây dựng nhà kiên cố. Sau này, các anh chị em khác tranh chấp thừa kế. Nếu hợp đồng được công chứng, Tòa án sẽ dễ dàng xác định đây chỉ là ở nhờ, không phải tặng cho hoặc chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
Ngay cả khi không bắt buộc, việc công chứng hợp đồng ở nhờ mang lại nhiều lợi ích:
Xác lập chứng cứ pháp lý rõ ràng.
Giúp Tòa án, cơ quan Nhà nước dễ dàng phân xử khi có tranh chấp.
Tránh việc người ở nhờ tự ý cho rằng mình được “tặng cho” hoặc “sở hữu” tài sản.
Bảo vệ mối quan hệ gia đình, bạn bè bằng một cơ sở pháp lý minh bạch.
4. Nội dung cơ bản của hợp đồng ở nhờ khi công chứng
Một hợp đồng ở nhờ để công chứng cần có:
Thông tin của bên cho ở nhờ và bên ở nhờ.
Mô tả rõ tài sản (nhà, đất) cho ở nhờ: diện tích, địa chỉ, số thửa, số tờ bản đồ, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất/nhà.
Thời hạn ở nhờ.
Mục đích sử dụng (ở, canh tác, xây dựng).
Quyền và nghĩa vụ của mỗi bên.
Điều khoản chấm dứt hợp đồng.
Chữ ký (hoặc điểm chỉ) của các bên và xác nhận của công chứng viên.
Ví dụ: Hợp đồng có thể ghi rõ: “Người ở nhờ không có quyền chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp, cho thuê lại phần đất/nhà được cho ở nhờ. Khi hết hạn, phải hoàn trả nguyên trạng cho bên cho ở nhờ”.
5. Hậu quả pháp lý nếu không công chứng hợp đồng ở nhờ
Khi không lập hoặc không công chứng hợp đồng ở nhờ, các bên có thể gặp rủi ro:
Khó chứng minh ý chí ban đầu (ở nhờ hay tặng cho, thuê, mượn).
Người ở nhờ có thể vin vào việc “sử dụng lâu dài” để yêu cầu công nhận quyền sử dụng.
Tranh chấp thừa kế phát sinh phức tạp, nhất là khi chủ sở hữu qua đời.
Ví dụ thực tế: Một người con ở nhờ đất của cha mẹ và xây dựng nhà. Sau khi cha mẹ mất, các anh chị em khác kiện ra Tòa, cho rằng đó là tài sản chung thừa kế. Do không có hợp đồng công chứng, vụ kiện kéo dài, gây mất đoàn kết gia đình.
Kết luận
Pháp luật hiện hành không quy định công chứng hợp đồng ở nhờ bắt buộc. Tuy nhiên, trong những trường hợp ở nhờ lâu dài, có yếu tố xây dựng, hoặc liên quan đến nhiều người thừa kế, việc công chứng là rất cần thiết để tránh tranh chấp. Một bản hợp đồng công chứng không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu, mà còn giúp duy trì mối quan hệ gia đình, bạn bè bền chặt hơn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ.Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
