Bị lừa dối khi ký hợp đồng công chứng: Xử lý thế nào?
Hủy văn bản công chứng khi người ký hợp đồng bị lừa dối nghiêm trọng về đối tượng giao dịch là vấn đề phát sinh ngày càng phổ biến trong các tranh chấp dân sự, đặc biệt trong lĩnh vực nhà đất và giao dịch tài sản có giá trị lớn. Không ít trường hợp, một bên ký hợp đồng công chứng nhưng thực tế không nhận thức đúng về đối tượng giao dịch do bị cung cấp thông tin sai lệch hoặc bị che giấu sự thật quan trọng. Khi đó, câu hỏi đặt ra là liệu văn bản công chứng có còn giá trị pháp lý và trong những điều kiện nào có thể bị hủy bỏ. Bài viết này phân tích toàn diện căn cứ pháp luật và hướng xử lý trong trường hợp lừa dối nghiêm trọng liên quan đến đối tượng giao dịch.
1. Lừa dối nghiêm trọng về đối tượng giao dịch được hiểu như thế nào?
Theo Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015, lừa dối trong giao dịch dân sự là hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ ba nhằm làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, đối tượng, nội dung của giao dịch, từ đó xác lập giao dịch.
Trong đó, lừa dối về đối tượng giao dịch được xem là nghiêm trọng khi thông tin sai lệch liên quan trực tiếp đến bản chất của tài sản hoặc quyền được chuyển giao, chẳng hạn như:
Tài sản không tồn tại hoặc không thuộc quyền sở hữu của bên chuyển nhượng
Đối tượng giao dịch bị hạn chế quyền định đoạt nhưng bị cố tình che giấu
Đối tượng giao dịch khác hoàn toàn so với những gì bên ký kết nhận thức khi ký hợp đồng
Sự “nghiêm trọng” ở đây được đánh giá dựa trên khả năng nếu biết đúng sự thật thì bên bị lừa dối sẽ không ký kết hợp đồng.
2. Văn bản công chứng có bị hủy khi có hành vi lừa dối không?
Văn bản công chứng có giá trị chứng cứ và giá trị thi hành theo Luật Công chứng 2024. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc văn bản công chứng không thể bị hủy bỏ.
Khoản 1 Điều 5 Luật Công chứng 2024 khẳng định: “Văn bản công chứng có hiệu lực kể từ ngày được công chứng, trừ trường hợp bị Tòa án tuyên bố vô hiệu”.
Như vậy, trong trường hợp hợp đồng được công chứng nhưng ý chí của người ký bị sai lệch do lừa dối nghiêm trọng, thì giao dịch đó có thể bị tuyên vô hiệu theo Bộ luật Dân sự, kéo theo hậu quả là văn bản công chứng bị hủy bỏ về mặt pháp lý.
3. Căn cứ pháp lý để hủy văn bản công chứng do lừa dối nghiêm trọng
Việc hủy văn bản công chứng trong trường hợp này được xác lập trên cơ sở kết hợp giữa Luật Công chứng và Bộ luật Dân sự, cụ thể:
Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015: giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối
Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015: điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015: hậu quả pháp lý của giao dịch vô hiệu
Điều 5 Luật Công chứng 2024: hiệu lực của văn bản công chứng
Theo đó, khi Tòa án xác định hành vi lừa dối làm cho bên ký hợp đồng hiểu sai bản chất đối tượng giao dịch, thì giao dịch bị vô hiệu do ý chí không tự nguyện, bất kể hợp đồng đã được công chứng.
>>> Xem thêm: Vì sao nên ưu tiên chọndịch vụ làm sổ đỏ uy tín lâu năm
4. Phân biệt lừa dối về đối tượng giao dịch và nhầm lẫn thông thường
Trong thực tiễn xét xử, không phải mọi trường hợp hiểu sai đều được coi là lừa dối nghiêm trọng. Cần phân biệt rõ:
Lừa dối: có yếu tố cố ý, có hành vi cung cấp thông tin sai hoặc che giấu sự thật quan trọng
Nhầm lẫn: phát sinh từ sự thiếu cẩn trọng hoặc hiểu sai không do hành vi cố ý của bên kia
Chỉ khi chứng minh được yếu tố cố ý lừa dối và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi lừa dối với việc ký kết hợp đồng, thì mới có căn cứ yêu cầu hủy văn bản công chứng.
Ví dụ minh họa: “Người bán cung cấp thông tin rằng thửa đất là đất ở lâu dài, trong khi thực tế là đất có thời hạn sử dụng và đang vướng quy hoạch. Người mua ký hợp đồng công chứng trên cơ sở thông tin này. Sau đó, Tòa án xác định hành vi che giấu thông tin về đối tượng giao dịch là lừa dối nghiêm trọng và tuyên hợp đồng vô hiệu”.
5. Thủ tục yêu cầu hủy văn bản công chứng trong trường hợp bị lừa dối
Cần lưu ý rằng, văn phòng công chứng không có thẩm quyền tự hủy văn bản công chứng. Việc hủy chỉ được thực hiện thông qua:
Khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền
Yêu cầu tuyên bố hợp đồng công chứng vô hiệu do bị lừa dối
Sau khi có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật, văn bản công chứng sẽ không còn giá trị thi hành, và các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015.
>>> Xem thêm: Khi nào nên cân nhắcDi chúc tại nhà thay vì đến văn phòng công chứng
6. Trách nhiệm pháp lý phát sinh khi văn bản công chứng bị hủy
Khi văn bản công chứng bị hủy do lừa dối nghiêm trọng:
Bên có hành vi lừa dối phải hoàn trả tài sản, tiền đã nhận
Có thể phải bồi thường thiệt hại nếu gây ra tổn thất thực tế
Trong trường hợp có dấu hiệu chiếm đoạt, hành vi lừa dối còn có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật có liên quan
Điều này cho thấy, hậu quả pháp lý của việc lừa dối trong giao dịch công chứng là rất nghiêm trọng, không chỉ dừng lại ở việc hợp đồng bị vô hiệu.
7. Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi người ký hợp đồng bị lừa dối nghiêm trọng về đối tượng giao dịch là cơ chế pháp lý cần thiết nhằm bảo vệ nguyên tắc tự nguyện, trung thực trong giao dịch dân sự. Dù văn bản đã được công chứng, nhưng nếu ý chí của người ký bị sai lệch do hành vi lừa dối có chủ đích, thì giao dịch vẫn có thể bị tuyên vô hiệu theo quy định pháp luật. Việc nhận diện đúng bản chất lừa dối và thu thập đầy đủ chứng cứ là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bên bị xâm hại.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
