Nhiều doanh nghiệp vẫn áp dụng thói quen thu giữ CMND/CCCD, hộ khẩu, bằng cấp hoặc giấy tờ cá nhân của người lao động khi tuyển dụng hoặc trong quá trình làm việc. Tuy nhiên, hành vi giữ giấy tờ nhân viên không chỉ xâm phạm quyền nhân thân mà còn vi phạm pháp luật lao động ở mức độ nghiêm trọng. Việc hiểu rõ quy định cấm tuyệt đối hành vi này giúp người lao động bảo vệ mình và giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý, xử phạt hành chính hoặc thậm chí là trách nhiệm hình sự trong trường hợp nghiêm trọng.
>>> Xem thêm: Những tình huống văn phòng công chứng được quyền từ chối hồ sơ
1. Cơ sở pháp lý cấm giữ giấy tờ tùy thân của người lao động

Hành vi giữ giấy tờ thuộc nhóm vi phạm về quyền tự do làm việc của người lao động.
Các căn cứ pháp lý quan trọng gồm:
-
“Điểm a khoản 2 Điều 17 Bộ luật Lao động 2019”: nghiêm cấm người sử dụng lao động giữ bản chính giấy tờ tùy thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động.
-
“Điểm b khoản 2 Điều 8 Bộ luật Lao động 2019”: cấm ép buộc người lao động thực hiện hành vi trái pháp luật.
-
“Điểm c khoản 3 Điều 9 Nghị định 12/2022/NĐ-CP”: phạt tiền từ 20.000.000 đến 25.000.000 đồng đối với hành vi giữ bản chính giấy tờ tùy thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động.
Như vậy, pháp luật đã xác định đây là hành vi bị cấm tuyệt đối, không có ngoại lệ.
>>> Xem thêm: Mẹo xử lý nhanh thủ tục công chứng mua bán nhà không mất nhiều thời gian
2. Những loại giấy tờ nào doanh nghiệp không được giữ?
Theo quy định, doanh nghiệp không được giữ bất kỳ bản chính giấy tờ nào của người lao động, bao gồm:
-
Căn cước công dân/CMND;
-
Hộ chiếu;
-
Giấy khai sinh bản chính;
-
Sổ hộ khẩu (hiện nay đã bỏ nhưng vẫn có trường hợp yêu cầu bản cũ);
-
Bằng cấp, chứng chỉ;
-
Bằng lái xe;
-
Giấy phép hành nghề;
-
Các giấy tờ tùy thân khác.
Chỉ có thể yêu cầu bản sao để lưu hồ sơ, và nếu cần bản sao công chứng thì doanh nghiệp phải tự trả phí hoặc thỏa thuận rõ ràng.
3. Doanh nghiệp giữ giấy tờ nhân viên với mục đích gì? Có hợp pháp không?
Nhiều doanh nghiệp giữ giấy tờ với lý do:
-
Đảm bảo người lao động không bỏ việc;
-
Phòng ngừa thiệt hại tài sản;
-
Bổ sung hồ sơ;
-
Kiểm soát nhân viên trong ngành dịch vụ;
-
Giữ văn bằng của giáo viên, kỹ thuật viên để đảm bảo tính ràng buộc.
Tuy nhiên, mọi lý do đều không hợp pháp, bởi:
-
Pháp luật không công nhận việc giữ giấy tờ làm biện pháp bảo đảm;
-
“Điều 17 Bộ luật Lao động 2019” cấm tuyệt đối;
-
Quyền sở hữu và quyền nhân thân của người lao động không thể bị hạn chế trái luật.
>>> Xem thêm: Mẹo bảo đảm an toàn cho di sản qua Công chứng di chúc
4. Mức xử phạt doanh nghiệp khi giữ giấy tờ nhân viên

Theo “Điểm c khoản 3 Điều 9 Nghị định 12/2022/NĐ-CP”, doanh nghiệp vi phạm sẽ bị:
4.1. Phạt tiền hành chính
-
Cá nhân sử dụng lao động: phạt từ 10.000.000–12.500.000 đồng.
-
Tổ chức (doanh nghiệp): phạt từ 20.000.000–25.000.000 đồng.
4.2. Biện pháp khắc phục hậu quả
-
Buộc trả lại ngay bản chính giấy tờ;
-
Buộc hoàn trả giấy tờ bị hư hại hoặc bồi thường nếu gây thiệt hại.
4.3. Rủi ro pháp lý khác
Trong trường hợp giữ giấy tờ để cưỡng ép lao động, có thể cấu thành:
-
“Tội cưỡng ép lao động” theo “Điều 297 Bộ luật Hình sự 2015”.
-
Trách nhiệm dân sự khi gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.
>>> Xem thêm: Tầm quan trọng của thủ tục công chứng thừa kế trong việc sang tên sổ đỏ
5. Người lao động cần làm gì khi bị giữ giấy tờ tùy thân?
5.1. Yêu cầu doanh nghiệp trả lại ngay
Người lao động có thể gửi yêu cầu bằng văn bản để làm chứng cứ.
5.2. Khiếu nại đến Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội
Theo quy định của “Luật Khiếu nại 2011”.
5.3. Tố giác hành vi cưỡng ép lao động (nếu có dấu hiệu)
Trong trường hợp giữ giấy tờ kèm ép buộc làm việc, đe dọa… có thể tố giác hành vi đến cơ quan công an.
5.4. Khởi kiện để yêu cầu bồi thường
Nếu doanh nghiệp làm mất, làm hỏng giấy tờ, gây thiệt hại cho người lao động.
>>> Xem thêm: Có được ủy quyền làm dịch vụ sang tên sổ đỏ không?
6. Doanh nghiệp cần làm gì để tránh vi phạm?
Để quản lý lao động đúng pháp luật, doanh nghiệp nên:
-
Chỉ yêu cầu bản sao giấy tờ;
-
Quy định rõ danh mục hồ sơ trong nội quy công ty;
-
Cung cấp biểu mẫu cam kết công việc thay vì giữ giấy tờ;
-
Không sử dụng biện pháp cưỡng chế trái pháp luật;
-
Tổ chức đào tạo cho bộ phận nhân sự về pháp luật lao động.
Việc tuân thủ đúng quy định giúp doanh nghiệp tránh bị xử phạt, đồng thời tạo dựng uy tín và môi trường nhân sự văn minh.
Kết luận
Hành vi giữ giấy tờ nhân viên là vi phạm pháp luật và bị cấm tuyệt đối trong mọi trường hợp. Người lao động có quyền yêu cầu trả lại giấy tờ ngay lập tức, còn doanh nghiệp cần điều chỉnh các biện pháp quản lý để đảm bảo phù hợp pháp luật. Một môi trường làm việc tôn trọng quyền con người sẽ tạo dựng uy tín, thu hút nhân sự và giảm thiểu rủi ro pháp lý.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Tòa án giải quyết ly hôn mất bao lâu nếu có tranh chấp con cái?
>>> Công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản tại nơi có tài sản
>>> Công chứng văn bản chấm dứt hợp đồng vay vốn ngân hàng
>>> Thủ tục đăng ký kết hôn cần có giấy xác nhận tình trạng hôn nhân không?
>>> Làm chứng thực chữ ký khi người yêu cầu đang ở nước ngoài: hướng dẫn chi tiết
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com












